Sa Tungki Ng Ilong (Rebyu ng Citizen Jake)

 

Sa Tungki Ng Ilong

ni Louise Vincent B. Amante

Rebyu ng Citizen Jake
Pelikula ni Mike De Leon; Iskrip nina Mike De Leon, Noel Pascual, at Atom Araullo; Produksyon ni Mike De Leon at Cinema Artists Philippines

NASA TUNGKI ng ating ilong ang pandarambong, pagtataksil, at pagsasamantala ng mga nasa poder ng kapangyarihan.

Nasa harap na natin ngunit hindi makita dahil nagtatago. O marahil ay nagbabalatkayo. Kaya nagbubulag-bulagan maging ang mga sumasamba sa kanila.

Sa ganitong mga imahen maaaring panoorin ang pinakahuling pelikulang nilikha ni Mike de Leon: ang Citizen Jake.

Taong 1999 ipinalabas ang huling pelikula ni de Leon, ang Bayaning Third World. Isa itong mala-imbestigasyon sa pagkabayani ni Jose Rizal kaugnay ng selebrasyon noong 1998 ng Sentenaryo ng Kalayaan ng Pilipinas mula sa kolonyalismong Espanyol. Mula 1996 hanggang 1998, pinaggastusan ng administrasyong Ramos ang Sentenaryo gaya ng pagpapatayo ng Centennial Expo sa Pampanga, mga patimpalak sa panitikan, mga programang pantelebisyon ukol sa Himagsikang Pilipino, at iba pa. At halos naging poster boy si Rizal ng pagdiriwang na ito. Bagaman ibinabandila ang nasyonalismong nanaig sa mga panahong iyon, binubura naman ng Sentenaryong ito ang naganap na pagsupil sa kalayaang ito ng kolonyalismong Estados Unidos mula 1899 hanggang 1946.

Tulad ng paglalantad ng Bayaning Third World sa mga hindi pinag-uusapang bahagi ng buhay ni Rizal – tulad ng kanyang diumano’y pagbabalik-loob sa pananampalatayang Katoliko at ang pagtatakwil niya sa Himagsikang Pilipino – isinisiwalat ng Citizen Jake ang mga pangyayaring pangkasaysayang nauulit lamang gamit ang ibang pangalan at mukha. Ngunit halos hindi natin pansinin.

Tagapagpalaganap

Sa blog naglalathala si Jake Herrera (Atom Araullo) ng mga kritikal niyang artikulo, makasakit man ito sa kahit sino maski ang kanyang amang senador na si Jacobo (Teroy De Guzman) at kuyang kinatawan sa Kamara na si Roxie (Gabby Eigenmann). Dahil sa maaanghang niyang artikulo, napilitang magbitiw si Jake sa pinapasukang pahayagan at nagtuturo sa isang kolehiyo sa Baguio City. Napamahal siya sa lungsod na ito dahil sa dito niya laging naaalala ang kanyang namayapang ina (Dina Bonnevie).

Taong 2016. Malapit na ang pambansang eleksyon. Mula Baguio, ipinatawag si Jake ng kanyang ama sa Maynila upang pag-usapan ang planong politikal ng pamilya. Muling tatakbo si Jacobo sa pagka-senador at si Roxie ay sa gayunding posisyon. Tumanggi si Jake na kumandidato rin. Naungkat pati ang pagiging journalist-blogger ni Jake na panay sakit ng ulo ang hatid sa kanyang pamilya, lalo na kapag nauungkat ang koneksyon ni Jacobo sa pamilya ng dating Pangulo at diktador na si Ferdinand Marcos. Hinayang na hinayang naman ang amang senador sa kanya, lalo na ang potensyal sa politika ni Jake bilang isang Herrera. Inis na bumalik si Jake sa Baguio.

Bukod sa pagtuturo at pagsusulat, kaagapay ni Jake sa buhay niya sa Baguio ang kasintahan at kapwa-gurong si Mandy (Max Collins) at ang kababatang si Jonie (Adrian Alandy) na anak ng mga tagapangalaga (Ruby Ruiz at Nanding Josef) ng bahay ng mga Herrera sa nasabing lungsod. 

Isang krimen ang magpapasidhi sa malamig na relasyon ni Jake sa kanyang pamilya. Isang estudyante ni Mandy ang walang awang pinaslang at hinalay sa isang cottage sa lungsod. Dahil na rin sa udyok ni Mandy, nag-imbestiga si Jake ukol sa krimen.

 

Lingid kay Jake, pinamamatyagan siya ni Roxie sa bodyguard niyang si Enchong (Richard Quan) sa lahat ng ginagawa ng una sa Baguio. Maging si Jonie ay pinilit ni Roxie na matyagan si Jake. Nang magpunta sa Baguio si Roxie para ipaalam kay Jake na ipagbibili na niya ang bahay, galit niyang pinaalis ang kanyang kuya. Ngunit ibinunyag ni Roxie na alam niya ang lahat nang pinaggagawa ni Jake sa Baguio, maging ang iniimbestigahan nitong krimen. Galit na galit si Jake kay Jonie kahit na humihingi na ito ng tawad.

Sa pag-iimbestiga ni Jake sa krimen, malalaman niyang may kaugnayan ang biktima sa isang hukom (Nonie Buencamino) at kay Ms. Patti (Cherie Gil), mga maimpluwensiyang kaibigan ng pamilya Herrera. Ang hukom ay naging tagatangkilik ng escort services na pinatatakbo ni Ms. Patti, minsang naging kalaguyo ng dating Pangulo. Malalaman din niyang may koneksyon sa amang si Jacobo ang pagkamatay ng kanyang ina. Dala-dala ang baril na nabili niya sa isang pulis, sumugod siya pa-Maynila at kinumpronta ang ama. Naroon si Enchong at nag-aabang sa mga susunod na pangyayari. Nang itutok ni Jake ang baril sa ama, akmang bubunot din ng baril si Enchong. Ngunit binaril siya ni Jake. Mula rito’y hindi na siya makikipagkita sa kanyang pamilya.

Kasaysayan  

Sinasabi ng mga peryodista na ang pamamahayag ay pagmamadali sa pagsulat ng kasaysayan, lalo na’t isinasagawa ito sa araw-araw at may hinahabol na deadline. Ngunit ngayon, di lang iilang mga nasa poder ng kapangyarihan ang nagbansag sa tradisyonal na media bilang tagapagpalaganap ng “fake news” o ng mga ulat na layunin lamang siraan ang administrasyon o sinumang nasa gobyerno ngayon. At naging matindi pa ang labanang ito dahil sa pagsulpot ng mga kung ano-anong websites, blogs, at social media na panay “feel good” o magagandang balita lamang ang inuulat upang kontrahin ang tradisyonal na media.

Sa ganitong konteksto maikakawing ang paglikha sa Citizen Jake. Tahasang kinokontra ng pelikulang ito ang mga lumalaganap sa social media ukol sa mga mito ng pamilya Marcos nang sila pa ang nasa Malacañang. Ang palitang piso kada isang dolyar kaya maunlad ang buhay noong pangulo pa si Marcos. Ang yaman ng pamilya Marcos na kayang bayaran ang utang ng Pilipinas. Ang sandamakmak na medalya ni Marcos dahil sa kabayanihan niya noong kolonyalismong Hapon. At ang naunsyaming ala-Singapore ng Pilipinas ngayon kung hindi lang nawala sa poder ang mga Marcos. Ngunit pinatunayan ng mismong aide-de-camp ni Marcos na si Primitivo Mijares na peke ang marami sa mga medalya ng dating Pangulo. Na mahilig sa sapatos si Imelda kaya umabot ng libo-libong pares ang kanyang pinagbibili sa labas ng bansa. Ito at ang iba pang insider information ay nilathala ni Mijares sa kanyang aklat na The Conjugal Dictatorship of Ferdinand and Imelda Marcos (1976). Pagkalathala ng aklat, hindi na nakita pang muli si Mijares. Ang isang bahagi ng impormasyon sa aklat ay ginamit sa pelikula upang buhayin ang karakter ni Ms Patti sa Citizen Jake. At si Ms Patti ang bumibigkas ng matatamis na salita sa mga babaeng gipit sa salapi upang mag-escort service.

Ipinakikita rin sa pelikula ang kahalagahan sa edukasyon, partikular sa laging pag-alala sa kasaysayan. Isa sa makukulay na karakter sa Citizen Jake si Lucas (Lou Veloso), kapwa-guro ni Jake sa Baguio. Naging aktibista si Lucas noong dekada 1970, nahuli, at nakaranas ng tortyur noong panahon ng Batas Militar. Maswerteng nabuhay at nagturo sa pamantasan. Sa isang eksenang nag-uusap sila ni Jake ukol sa eleksyon, binigkas ni Lucas na “Eleksyon na naman! Yes! New set of a**holes! Yeah!”      

Tahasang binabangga ng Citizen Jake ang umiiral na paniniwalang maging apolitikal na lamang ang isang mamamayan at gumawa nang mabuti para sa sarili at sa pamilya. Isa itong dilemma kay Jake dahil alam niyang may mantsa ang pangalang Herrera ngunit kagalang-galang pa rin sa mata ng marami, lalo na ang mga nasa itaas. Kaya kailangang tumbalikin ni Jake ang sarili at maging mamamahayag, sumulat ng maaanghang na artikulo kahit masaktan ang kanyang pamilya.

Politikal

Ang Citizen Jake na marahil ang pinakapolitikal na pelikula ni De Leon mula pa sa Batch ’81 (1982) at Sister Stella L. (1984). At ang dalawang pelikulang nabanggit ay nilikha ni De Leon sa kasagsagan ng diktaduryang Marcos. Sa administrasyon ngayon na lantarang maka-Marcos, mapapansing kung ano ang naging mga istratehiya at taktika ng dating diktadurya ay siyang naging pamamaraan din ngayon ni Duterte.

Isa sa mga ito ay ang paggamit sa isyu ng iligal na droga upang maipatupad ang isang de facto police state. At mapakulong at mapatay ang sinuman dahil dito. Umaabot na ngayon sa mahigit 6,000 ang mga napatay dahil sa Oplan Tokhang nang wala man lang patunay kung sangkot nga ba sa iligal na droga ang marami sa mga ito.

Binansagan din ang media bilang mga nanggugulo sa mga polisya ng administrasyong Duterte. Kaya ginipit sa iba’t ibang paraan ang pahayagang Inquirer at news website na Rappler huwag lang silang makapaghatid ng mga ulat. Lumaganap naman ang “fake news” ngayon sa social media, na dinadala ng mga lehitimong opisina ng pamahalaan.

Pinakamasahol sa mga ito ay ang pagpapalibing sa dating diktador sa Libingan ng mga Bayani. Pinatunayan na ng mga korte sa US na nandambong ng bilyon-bilyong piso ang pamilya Marcos at naging polisiya noong Martial Law ang pagdakip at pagtortyur sa mga kritiko nito.

Ilan lamang ang mga ito sa tinalakay ng Citizen Jake. Gamit ang voiceovers at montage, isinalaysay ni Jake ang naging madugo at marahas na kasaysayan ng Pilipinas sa loob ng mahigit 50 taon. Na kung tutuusin ay nauulit lamang sa ibang lugar at ibang pangalan. Nasa harap na natin ngunit hindi natin makita.

Dahil nasa tungki pala ng ating ilong ang kaaway. #



*Ang mga larawan ay mula sa Facebook account ng Citizen Jake.