Friday, October 25, 2024

Mga Diona Alay kay Supremo 8 (Tulaan sa Facebook 2013 ng LIRA)

Mga Diona Alay kay Supremo 8 (Tulaan sa Facebook 2013 ng LIRA)

*Naisalba mulang Facebook Notes. Isang feature ng Facebook na itinigil noong Oktubre 2020


Pinanaligang Dibdib

Pinanaligang dibdib

Tibok ng baya'y dinig:

Paglaya'ng aming dalit!

10/25/2013

 

Ikaw Na Nga Ang Lunas

Ikaw na nga ang lunas,

Ang gamot na huhugas

Sa tatlong siglong sugat.

10/27/2013

 

Tanggapin ang Pag-ibig

Tanggapin ang pag-ibig

ko, bayang sakdal linis,

at magsusukli'y langit.

10/28/2013

 

At Ang Kapamanhikan

At ang kapamanhikan,

kasuotang dalisay

para kay Inangbayan.

10/29/2013

 

Jocelynang Baliwag 2013

 

Perenyal ang gunita;

Pinagbuklod ang bansa

Tatalima sa sumpa.

 

10/30/2013


Thursday, October 24, 2024

Pagmuni-muni sa "The Burmese Harp" (1956)

Mga screenshot galing sa pelikulang The Burmese Harp

Naispatan ko nitong Martes sa Instagram ng Janus Films ang trailer ng The Burmese Harp (1956) na dinirek ni Kon Ichikawa at film script ni Natto Wada batay sa nobela ni Michio Takeyama na may gayunding pamagat. Sinasabi nito na restored in 4K ang kopya nila ng pelikula. Di ako pamilyar sa pelikulang ito kaya hinanap ko sa internet kung saan pwedeng mapanood. Nakahanap naman ako ng isang streaming site at napanood ko kagabi.

May isang pelikula ni Ichikawa na napanood ko na mahigit sampung taon ang nakararaan, ang Fires on the Plain (1959). Sa klase ito ni Dr. Joel David na Film 240 (Cinema and Nation). Dito sa Fires, nalalapit na ang pagtatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig at nauubos na ang supplies ng mga sundalong Hapon sa Leyte. Nauwi na sila sa desperasyon at sa cannibalism para mabuhay samantalang  patungo sila sa Palompon, Leyte para makarating ng Cebu at dito sila itatakas pabalik ng bansang Hapon. Kalunos-lunos na mga tagpo ng giyera ang ipinakita rito ni Ichikawa sa Fires – unti-unting pagpanaw ng pagkatao at pakikipagkapwa.

Na malayo sa kanyang The Burmese Harp. Naka-set ang salaysayin ng pelikula sa panahong sumuko na ang bansang Hapon. Isang company ng mga sundalong Hapon sa Burma ang umaawit bilang morale booster sa udyok ng kanilang pinuno na si Captain Inoue. Sinasaliwan ni Pvt. 1st class Mizushima ang kanilang awit gamit ang kanyang alpang Burmese. Nagtungo sila sa isang baryo at magiliw silang tinanggap at pinakain ng mga tagaroon. Nang biglang magsiuwian ang mga tagabaryo sa kanilang mga bahay, saka lamang nabatid ng mga sundalong Hapon na nakompromiso ang kanilang kaligtasan. Habang naghahanda sila sa pagsalakay ng kanilang kalaban, umaawit sila upang lansihin ang mga British at Indian. Nang nakaposisyon na ang mga Hapon, umawit din ang mga British at Indian. Saka nabatid ng mga Hapon na tapos na ang giyera.

Bago magtungo sa prison camp sa Mudon na nasa timog-silangan ng Burma ang mga sumukong sundalong Hapon, inatasan ni Capt. Inoue si Mizushima na himuking sumuko ang mga nakikipaglaban pang sundalong Hapon sa Triangle Mountain. Dagli siyang sumunod at nagtungo roon kasama ang isang Burmese na giya at sundalong British. Kinausap niya ang mga nakikipaglaban pa ring sundalo sa bundok ngunit matigas silang tumangging sumuko. Anila, mabuti pang mamatay na lumalaban. Pagsapit ng takdang oras, binomba ng mga sundalong British ang kuta ng mga Hapon sa bundok. Nadamay si Mizushima sa pambobomba subalit nakaligtas siya at inalagaan ng isang mongheng napadaan sa lugar.

Sampung araw na ang lumipas at nasa Mudon na ang company ni Capt. Inoue. Di pa nakakabalik si Mizushima. Mahirap mang tanggapin, inisip nilang patay na siya. Ngunit sa isang pagkakataong pabalik na sa prison camp ang kanilang company matapos ang kanilang paggawa sa isang tulay samantalang binabantayan sila ng isang sundalong Indian, napansin nila ang kasalubong na monghe na kamukha ni Misuzhima.

Nang iligtas si Mizishuma ng isang monghe mula sa tiyak na kamatayan, nagpanggap siyang monghe upang makasunod sa company ni Capt. Inoue. Samantalang naglalakad patungo sa Mudon, nakita niya sa dalisdis ng mga bundok at baybayin ang naaagnas na mga bangkay ng mga kapwa sundalong Hapon. Naaawa siya sa sinapit ng mga ito ngunit kailangan niyang makabalik sa kanyang company. Nakitulog muna siya sa isang templo malapit sa Mudon. Napapanaginipan niya ang mga bangkay. Nagising siya at tumutugtog sa labas ng kanyang kuwarto ang isang batang lalaki ng kanyang alpa. Hiniram niya ang alpa at tinugtog ito. Namangha ang bata sa galing ni Mizushima at hinimok nitong turuan siya. Sa ganitong tagpo siya nagpasya na hindi na bumalik sa kanyang company.

Sa huling gabi ng mga sundalong Hapon sa prison camp, nasa labas nito si Mizushima kasama ang batang lalaking may alpa. Umawit ang kanyang mga kapwa sundalo. Tumugtog si Mizushima ng alpa. Hinimok nilang umuwi siya kasama nila. Patuloy lang sa pagtugtog ng alpa si Mizushima saka siya umalis. Kinabukasan, sakay na ng barko pa-Japan ang mga sundalong naging bihag. Binasa ni Capt. Inoue ang liham ni Mizushima na nagsasabing pinili niyang maging monghe at maging misyon ang ilibing nang maringal ang kapwa mga sundalong Hapon na nakita bago makarating sa Mudon. At saka lang siya uuwi kapag natapos na niya ang misyong ito.

Isa sa mga katangian ng mga pelikulang Hapon gaya nitong The Burmese Harp ni Ichikawa na nagustuhan ko ay ang pagiging tahimik at matimpi sa paraan ng pagsasalaysay. Ganito rin ang kanyang Fires on the Plain. Tinatalakay ng mga ito ang kontra-giyerang tema gamit ang dictum na “itanghal, hindi idaldal”. Ipinadarama ng The Burmese Harp ang lupit ng naging giyera sa bansang Hapon bukod sa naging pagbomba atomika sa Hiroshima at Nagasaki noong 1944. Na ang mga sundalong Hapon sa labas ng kanilang bansa ay naging mga biktima rin ng kanilang ultra-nasyonalismo.


Sunday, April 28, 2024

mulang "Tula para sa Lupa" ni Mahmoud Darwish

 

Ang makatang Palestino na si Mahmoud Darwish (1941-2008). Larawan mula sa https://www.dailysabah.com/arts/portrait/mahmoud-darwish-poet-of-palestinian-resistance

mulang Tula para sa Lupa
Mahmoud Darwish
 
Ako ang saksi sa masaker
Ako ang biktima ng mapa
Ako ang anak ng malinaw na talumpati
Nakita kong lumipad ang mga bato
Nakita kong naging sandata ang mga patak ng hamog
Nang marahas nilang ikandado ang pinto ng aking puso
Nang itindig nila ang mga barikada
Nang ipatupad nila ang kárpiyó sa aking loob
Naging eskinita ang aking puso
Naging dampa ang aking mga tadyang
Ngunit namumúko ang mga karnesyon
Ang mga karnesyon ay namumúko
 
 
 
 
28 Abril 2024
Salin sa Filipino ni Louise Vincent B. Amante
batay sa saling Ingles nina Sarah Maguire kasama si Sabry Hafez mulang Arabe

Thursday, February 29, 2024

Hanggang sa Huli, "Free Palestine!" ang Kanyang Sigaw

Larawan mula sa artikulong "US Air Force's Aaron Bushnell pictured as he dies after setting himself on fire at Israeli Embassy" <https://www.mirror.co.uk/news/us-news/air-forces-aaron-bushnell-pictured-32217370>

Hanggang sa Huli, "Free Palestine!" ang Kanyang Sigaw
ni Louise Vincent B. Amante

A US airman has died after setting himself on fire in front of the Israeli
embassy in Washington DC on Sunday, shouting "free Palestine".

Aaron Bushnell, 25, was taken to hospital after Secret Service officers
extinguished the flames.

- "Aaron Bushnell: US airman dies after setting himself
on fire outside Israeli embassy in Washington",
BBC News <
https://www.bbc.com/news/world-us-canada-68405119> 

Balisa ang kanyang mukha. Walang hinto siyang lumakad patungong embahada ng Israel
sa Washington, D.C.

Isa siyang sundalo ng U.S. Air Force. Pamilyar siya sa utos na “Obey first before you complain.”

Pero ngayong araw na ito ng Linggo, 25 Pebrero, higit pa sa pagrereklamo ang kanyang ginawa. Gamit ang kanyang cellphone, nag-livestream siya, via Twitch.

Aniya, hindi na siya magiging “complicit in genocide” at ngayo'y gagawa ng isang “extreme act of protest.” Pero kung ihahambing sa dinaranas ng mga taga-Palestina, ay “not extreme at all.”

Isinandal niya ang cellphone sa ibaba ng bakod. Lumayo rito at sinuot ang kanyang beret. Inayos ang tindig. Binuhusan ang sarili ng likido na nasa tumbler. Itinapon ito.

“Hi, Sir, can I help you?” tanong sa kanya ng guwardiya ng embahada.

Gamit ang lighter, sinindihan ang sarili. “Free Palestine! Free Palestine!”





29 Pebrero 2024
Lungsod Pasig

Tuesday, September 19, 2023

Hindi pamamaalam ang paglisan

Hindi pamamaalam ang paglisan
Hindi pamamaalam ang paglisan.
Iyan ang aking natatandaan
mula pa nang iwan ako ng aking alaala.
Sumakay ito ng bangka,
sinagupa ang mararahas na alon,
nakarating sa papalubog na araw,
namahinga sa piling ng kaylamig na gabi.
Ako naman, pabiling-biling
sa higaan, nakapagkit ang mga mata
sa kumukurap na kisame.
Isang araw, tinungo ko ang dagat.
Bumabati ang mga unang silahis
ng umaahong araw.
Humahalik sa mga paa
ko ang mabibining alon ng aking anino.
 

09/19/2012

Monday, August 21, 2023

Mga Diona Alay kay Supremo 3 (Tulaan sa Facebook 2013 ng LIRA)

Mga Diona Alay kay Supremo 3 (Tulaan sa Facebook 2013 ng LIRA)
*Naisalba mulang Facebook Notes. Isang feature ng Facebook na itinigil noong Oktubre 2020
5. Gulok
sa hurno ipinasok
bakal na galing bundok;
sagisag na pantubos.
 
8/21/2013
 
6. Sunog
 
Nagsimula sa tuldok
na diklap; pagkatapos,
kolonyalismo'y tupok.
 
09/03/2013
 
7. Yapak
 
Paa mo'y nakalapat
Sa lupa; mga yapak
mo'y daanan kong payak.
 
09/08/2013
 
8. Istratehiyang Katipunero
 
Ang pagtaas ng gulok
at pagsigaw ng "Sugod",
pinag-isipang bug-os.
 
09/10/2013

Sunday, February 26, 2023

"Ating mga Martir" ni Alice Walker

Larawan mula sa https://ffrf.org/ftod-cr/item/14196-alice-walker

Ating mga Martir
ni Alice Walker

Kapag ang taumbayan
ay nagwagi
maliit man
o malaki
di ka ba nagtataka
kung nasaan kaya
ang mga martir?
Silang inalay
ang sarili
upang mabuhay
ang isang bagay na walang nakaaalam
bagaman higit na matimbang
kaysa kanilang dugo.
Nais kong isiping
umaaligid sila sa itaas natin
saanmang nagtitipon tayo
upang manangis at magalak;
ngumiti at humalakhak,
katunaya’y umaapir pa nga
sa tuwa.
Natuyo na’ng kanilang dugo
at naging mga talulot ng rosas.
Hindi lamang luha 
ang dumadaloy sa iyong pisngi
kundi ang mga ito.
Hindi nanghihinayang ang mga martir
sa kanilang mga ginampanan 
nang gampanan ang mga ito.
Kahanga-hanga ring
hindi sila sumimangot.
Napakamahiwagang
nananatili silang
sa itaas natin
katabi natin
nasasaatin;
paanong naging mga sinag sila
ng bukang-liwayway
at maipagmamalaki.

Salin sa Filipino ni Louise Vincent B. Amante
26 Pebrero 2022